1 मे | कामगार दिन | महाराष्ट्र दिन...

महाराष्ट्र दिन हा महाराष्ट्र राज्याची निर्मिती दिवस म्हणून साजरा केला जातो. १ मे, १९६० रोजी महाराष्ट्राची निर्मिती झालेली आहे. या दिवशी राज्यात सार्वजनिक सुट्टी असते. हा दिवस मराठी माणसे मोठ्या उत्साहाने साजरा करतात, विविध कार्यक्रमांचे आयोजनही या दिवशी केले जाते.महाराष्ट्र राज्य निर्मितीसाठी बलिदान दिलेल्या १०६ हुतात्म्यांचे स्मरण या दिवशी केले जाते.

१ मे हा दिवस आंतरराष्ट्रीय कामगार दिन म्हणूनही ओळखला जातो. युरोपात १ मे रोजी मेपोल हा काठी महोत्सवसुद्धा साजरा होत असतो.

२१ नोव्हेंबर इ.स.१९५६ दिवशी फ्लोरा फाउंटनच्या परिसरात तणावाचे वातावरण होते कारण राज्य पुनर्रचना आयोगाने महाराष्ट्राला मुंबई देण्याचे नाकारले त्यामुळे मराठी माणसे चिडली होती. सर्वत्र छोट्यामोठ्या सभांमधून या निर्णयाचा निषेध होत होता. या संगठनामुळे कामगारांचा एक विशाल मोर्चा सरकारचा निषेध करण्यासाठी फ्लोरा फाऊंटनासमोरील चौकात येण्याचे नियोजन झाले.

त्यानंतर प्रचंड जनसमुदाय एका बाजूने चर्चगेट स्थानकाकडून व दुसऱ्या बाजूने बोरीबंदरकडून गगनभेदी घोषणा देत, फ्लोरा फाउंटनकडे जमला. मोर्चा पोलिसी ताकद वापरून उधळून लावण्यासाठी लाठीचार्ज करण्यात आला. मात्र अढळ सत्याग्रहीं मुळे पोलिसांचे हे प्रयत्न अयशस्वी झाले आणि पोलिसांना गोळीबाराचा आदेश मुंबई राज्याचे तत्कालीन मुख्यमंत्री मोरारजी देसाई यांच्याद्वारे देण्यात आला. गोळीबार झाला आणि संयुक्त महाराष्ट्राच्या लढ्यात १०६ आंदोलक हुतात्मे झाले.

या हुतात्म्यांच्या बलिदानामुळे व मराठी माणसाच्या आंदोलनामुळे सरकारने नमते घेऊन १ मे, इ.स. १९६० रोजी मुंबईसह संयुक्त महाराष्ट्राची स्थापना केली. त्यानंतर इ.स. १९६५मध्ये त्या जागी हुतात्मा स्मारकाची उभारणी करण्यात आली.

__________________________________

जाणून घ्या महाराष्ट्र दिन का साजरा केला जातो

केवळ कामगार दिन किंवा मे दिनच नाही तर महाराष्ट्र दिनही 1 मे रोजी साजरा केला जातो. महाराष्ट्र आणि गुजरात ही भारतातील दोन राज्ये 1 मे हा त्यांचा स्थापना दिवस म्हणून साजरा करतात. भारताच्या स्वातंत्र्याच्या वेळी ही दोन्ही राज्ये मुंबई राज्याचा भाग होती. या दिवशी भारत 'महाराष्ट्र' या राज्याची स्थापना झाली. यापूर्वी महाराष्ट्र आणि गुजरातचे वेगळे अस्तित्व नव्हते. दोघेही एका राज्यात मुंबईचे होते. त्या काळात, राज्यात मुंबई व गुजराती भाषा बोलणारे लोक सर्वाधिक होते. मराठी व गुजराती भाषिक लोक स्वत: साठी स्वतंत्र राज्याची मागणी करीत होते. दोन्ही भाषांचे लोक दिवसेंदिवस आपली हालचाल तीव्र करीत होते.

वस्तुतः राज्य पुनर्गठन कायदा 1956 अंतर्गत बरीच राज्ये स्थापन केली गेली. या कायद्यांतर्गत कर्नाटक राज्य कन्नड भाषिकांसाठी तयार केले गेले, तर तेलगू भाषिकांना आंध्र प्रदेश मिळाला. त्याचप्रमाणे केरळ आणि तामिळ भाषिकांसाठी तामिळनाडूला मल्याळम भाषकांसाठी राज्य बनवले गेले. पण मराठे व गुजरातींना वेगळी राज्ये मिळाली नाहीत. या मागणीवर अनेक आंदोलने झाली.

1 मे 1950 रोजी भारत सरकारच्या तत्कालीन नेहरू सरकारने 'बॉम्बे रीर्गेनाइजेशन एक्ट 1960' अंतर्गत महाराष्ट्र आणि गुजरात या दोन राज्यांमध्ये मुंबई राज्य विभागले. दोन्ही राज्यांमध्ये बॉम्बेवरही वाद झाला. मराठ्यांनी सांगितले की बॉम्बेने त्यांना भेटायला हवे कारण तेथील बहुतेक लोक मराठी बोलतात, तर गुजराती लोक म्हणतात की हे मुंबईचे होते. अखेरीस मुंबई महाराष्ट्राची राजधानी बनली.

महाराष्ट्र दिन विशेष करण्यासाठी राज्य सरकारने दरवर्षी 1 मे रोजी अनेक रंगीबेरंगी कार्यक्रम आयोजित केले जातात. हा दिवस खास करण्यासाठी महाराष्ट्र सरकारने खास परेड काढली आहे.

सौर्से : विकिपीडिया व महाराष्ट्र शासन संदर्भ व वेबसाइट